Akademik Veri Yönetim Sistemi
II. Uluslararsı Coğrafya Eğitim Kogresi 3-9 EKİM (UCEK 2019), Eskişehir, Türkiye, 3 - 05 Ekim 2019, cilt.1, ss.885-898, (Tam Metin Bildiri)
21.
yüzyılda teknolojik gelişmeyle birlikte bütün dünyada büyük şehir merkezleri
nüfusun artmasına bağlı olarak yaşanmaz hale gelmiştir. Şehir nüfusunun
yoğunluğuna bağlı olarak merkezlerde iş yerleri ve ticarethaneler artmıştır.
Şehirlerdeki insanlar bu yoğunluktan dolayı kapalı mekânlardan kaçmak için yeni
alanlar aramaya başlamışlardır. Ekonomik düzeyi yüksek olan nüfus şehir
merkezindeki evlerini satarak, merkeze yakın kırsal alanlara doğru yeni kent
merkezleri kurmaya başlamışlardır. Bu mekânların bir kısmı planlı olurken bir
kısmı da plansız gecekondu şeklinde kentin görünümünü bozan kümeler
oluşturmuşlardır. Gelişmiş ülkelerdeki büyük şehirlerin kırsal alanlara
yayılmaları planlı gerçekleşirken, yeni gelişmekte olan ülkelerin kırsal
alanlara genişlemeleri sorunlara yol açmıştır.
Dünya
çapında büyük kentlerin ortaya çıkışı ve kırsal alanlara yayılması mekâna bağlı
olduğu gibi iklim, toprak, bitki örtüsü ve hidrografya gibi doğal coğrafi
koşullarına da bağlıdır. Kentsel yayılmada insanların uygun mekân koşullarında
zamanla oluşturduğu fonksiyonel değişiklikler kentsel görünümü yaratmıştır.
Şehirlerin kısa mesafelerde fazla nüfus barındırması şehir halkını kırsal
alanlara itmiş ve bu mekânların seçiminde doğal alanların iklimi ve manzarası
gibi çekicilikleri etkili olmuştur. Kırsal sahaların çekicilikleri orman
sahaları, akarsu boyları, göl ile baraj gölü kenarları gibi temiz hava ve
huzurlu ortamlardan oluşmaktadır. Kırsal alanların doğal çevre faktörleri ile
toplumsal faaliyetleri içeren beşeri çevre faktörlerinin uyumu şehirsel sahaların
kırsal mekânlara yayılmalarının nedenidir.
Ülkemizde
şehirlerin kırsal alanlara doğru gelişimine neden olan doğal çevre faktörleri
arasında akarsu ve göllerinde serinletici etkileri vardır. Bunlardan biri,
Adana şehrinin kuzeye gelişerek, Çukurova Merkez İlçesi’nin kurulup ve
gelişimini sağlayan Seyhan Baraj Gölü’dür. Günümüzde Çukurova Merkez İlçesi
kırsal alanında kurulmuş olan Mahfesığmaz ve Kurttepe Mahalleleri şehrin
merkezi konumundadır. Burası şehrin büyük alışveriş ve eğlence merkezleri ile
eğitimli insanların oturduğu merkez ilçesidir. Çukurova İlçesi’nin gelişim
sahası baraj gölünün karşı yakasına taşmış ve bu yönde gelişimini
sürdürmektedir. Baraj Gölü’nün karşısındaki Dörtler Mahallesi de nüfuslanmaya
başlamış ve Adana’nın sosyo-ekonomik düzeyi yüksek kesiminin oturduğu
villaların sayısı artmaktadır. Gelecek yıllarda şehrin bu yönde büyüyeceği
arazi çalışmalarımız esnasında gözlemlenmiştir. Bu şehirsel gelişimin
planlamadan daha hızlı olması ve Baraj Gölü etrafındaki yeşil alanların ortadan
kalkmasıyla eğlence merkezleri ve lokantalarla dolması Seyhan Baraj Gölü
çevresini tehlikeye sokmaktadır. Şehrin kalabalık yerleşiminden uzakta huzurlu
bir ortam olması, söz konusu mekânı örnek bir şehir yerleşmesi yapmaktadır.
Ancak gelecekte bu doğal mekânın ortadan kalkma ihtimali göz ardı
edilmemelidir.
Bu
çalışmada amaç; Seyhan Baraj Gölü’nün çevresindeki şehirsel büyümenin bir örnek
teşkil ettiğini, ancak planlamaya uyulmazsa bu konumunu uzun süre devam
ettiremeyeceğine vurgu yapmaktır. Şehir planlaması olduğu halde, şehirsel
büyüme planlama dışında gerçekleşmektedir. Ayrıca, şehir planlamasına
uyulmadığı takdirde, bölgenin doğallığını korunamayacağı hususunda resmi
kurumların dikkatini buraya çekmektir.
Çalışma için, Adana Büyükşehir Belediyesi ve Çukurova Merkez İlçe
Belediyesi’nden gerekli haritalar alınmıştır. Çukurova İlçesi’nde İmar Planıyla
ilgili gerekli bilgiler alınmış ve sorunlar konusunda görüş bildirilmiştir.
Çalışma için mekânda gezi gözlem gerçekleştirilerek mülakatlar yapılmıştır.
2018 yılı yaz aylarında Çukurova İlçesinde ve Seyhan Baraj Gölü etrafında
gerekli arazi çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Arazi çalışmaları esnasında
fotoğraf çekimi yapılırken, mekânda yaşayan insanlarla mülakatlar yapılmış ve
göl etrafındaki sorunlar hakkında bilgi toplanmıştır. Toplanan veriler
ışığında, bundan sonraki süreçte şehrin mekânsal gelişiminin nasıl gelişme
göstereceği coğrafi perpektif içinde tartışılarak analizi yapılacaktır.