Ağızdaki kemik varyasyonları arasında en fazla çalışılan özelliklerden biri olan torus palatinus, sert damağın orta hattında gelişen farklı boyut ve biçimdeki kemik çıkıntı olarak tanımlanmaktadır. Patolojik bir durumdan ziyade anatomik bir varyasyon olarak değerlendirilen bu özellik morfolojik açıdan yassı, çubuk, yumru ve lob biçimli olarak sınıflandırılmaktadır. Bu özelliğin kökeni, hem genetik hem de çevresel faktörlerin birlikte işlediği bir süreçle ortaya çıkan quasi-continuous genetik ya da eşik modeli ile açıklanmaktadır. Torus palatinusun etiyolojisi, yaş ve cinsiyetle ilişkisi çok sayıda araştırmaya konu olmuştur; ancak söz konusu varyasyonun damak biçm ve boyutu ile ilişkisi yeterince araştırılmamıştır. Farklı arkeolojik yerleşim yerlerinden gü ışığına çıkarılmış 12 eski Anadolu topluluğuna ait 319 erişkin bireyin damak kemiği üerinde gerçekleştirilen bu çlışmada, torus palatinusun damak boyutu ve biçmi ile ilişkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Hauser ve De Stefano (1989) metoduna göre kaydedilmiş olan veriler SPSS 11.01 programında değerlendirilmiş ve Torus palatinus frekansının belirlenmesinde X2 testi uygulanmıştır. İncelenen 319 bireyden sadece 150’sine ait korunmuş damakta ölçüler alınabilmiş ve bu ölçülerden hesaplanan endis değerlerine göre damaklar dar (leptostaphylin), orta (mesostaphylin) ve geniş (brachiostaphylin) olmak üzere üç grupta sınışandırılmıştır. Torus palatinus ile damak ölçüleri arasındaki ilişkiyi belirlemek içn Mann-Whitney U testi kullanılmıştır. Elde edilen verilere göre damak boyutu ile torus palatinus arasındaki ilişkiye bakılığında, damağın uzunluğu arttıkça torus frekansının azaldığı; bunun aksine damak genişliği arttıkça torus palatinus frekansının da arttığı belirlenmiştir. Ancak damak ölçülerinin üst ve alt değerleri arasında kalan ortalamalarda tutarlı bir ilişki belirlenememiştir. Damak biçmi ile torus palatinus arasındaki ilişkiye bakıldığına ise geniş damaklılarda torus frekansının dar ve orta genişlikteki damak biçmine sahip olanlardan daha yüksek olduğu bulunmuştur. Torus palatinus ile damak biçmi arasındaki ilişkiyi torusun gelişim dereceleri daha belirgin bir şekilde yansıtmaktadır. Dar damaklılarda sadece hafif ve orta dereceli toruslar gözlenirken, geniş damaklılarda hafif, orta, belirgin ve çok belirgin aşamaların hepsi gözlenmiş ve son iki aşamada nispeten yüsek frekanslar bulunmuştur. Bu durum, söz konusu varyasyon ile damak biçmi arasında, istatistiksel düeyde anlamlı olmasa da, pozitif bir ilişkinin varlığını götermektedir. Ancak bu çalışmanın sonuçları, ‘Torus palatinus frekansının neden geniş damaklılarda dar damaklılardan daha yüsektir?’ sorusunu akla getirmektedir. Bu sorunun yanıtının hem dar damaklılarda hem de geniş damaklılarda görece birey sayısı fazla olan örneklemler üerinde yapılacak çalışmalarla bulunabileceği düşünülmektedir.
Palatine torus is one of the most widely studied traits among oral variations and is defined as the bony process of various size and shape which is situated along the median suture of the hard palate. This trait, which is evaluated as an anatomic variation rather than a pathological situation, is morphologically classified as flat, spindle-shaped, nodular or lobular. The origin of this feature is explained by quasi-continuous genetically or threshold model, which takes place within a process of both genetically and environmental factors. The etiology of palatine torus and its relationship with age and sex has been the subject of many studies. However, the correlation between the variation and the shape and size of the palatine bone, has not been fully investigated. This study analyzes the relation of palatine torus to palatal form and size with reference to 319 palates belonging to 12 ancient Anatolian populations and unearthed from different archaeological sites. Data that is registered according to the method of Hauser and De Stefano (1989), has been evaluated in SPSS 11.01 program, and X2 test has been applied in determining the palatine torus frequency. Among the examined 319 individuals only 150 hard palates were appropriate to take the measure of their palatine and according to the index values of these measures, the palatines can be categorized into three groups: leptostaphyline, mesostaphyline and brachiostaphyline. Mann-Whitney U test was used in order to determine the correlation between palatine torus and the size of palatine. The correlation between palatine torus and the size of palatine, it was determined according to the data that the torus frequency decreased as the length of palatine increased; on the contrary, frequency of palatine torus increased as the width of palatine increased. However, no consistent correlation was determined for the mean values between the highest and lowest values of the size of palatine. When the correlation between the shape of palatine and palatine torus is checked, it was determined that the torus frequency was higher in broad palates compared to narrow and medium palates. The developmental stages of the palatine better reflects the correlation between palatine torus and the shape of the palatine. Only trace and medium staged torus were seen in people with narrow palate, but all stages of trace, medium, strong and excessive were seen in people with the wide palatine. In the latter two stages, relatively high frequencies were determined. This situation shows the presence of a positive correlation between the variation type and the shape of palatine, although not statistically significant. However, the conclusion of this study arises the question: ‘Why is the palatine torus frequency higher in broad palate compared to narrow palate?’ It is considered that the answer to that question may be found out by planning new studies on wider populations containing both narrow and wide palatine with relatively more cases.
