Türkiye’de 1950’li yıllardan 1980’li yıllara kadar emek gücüne dayalı kentleşme süreçleri meydana gelmiş ve bu süreç 1980’lerden itibaren kentsel mekânda gerçekleşen neoliberal uygulamalara bağlı olarak yerini sermaye birikimine bağlı kentleşme süreçlerine bırakmıştır. Kentsel mekânlarda bu şekilde meydana gelen değişim ve dönüşümlerin en somut örneklerinden biri, kent merkezlerinde yer alan endüstriyel tesislerin değişen ekonomik şartlara bağlı olarak yerini alışveriş merkezlerine bırakmaları olmuştur. Bu çalışmanın motivasyonunu; “fabrikaya yönelik aidiyet duygularına sahip üreten bir toplumdan, alışveriş merkezinin misafirleri durumundaki tüketen bir topluma geçiş sürecinde kentsel mekân nasıl şekillenmektedir?” sorusu oluşturmaktadır. Hizmete girdiği 1950’li yıllarda Hatay’ın en büyük üretim merkezi olan Ak-İş iplik fabrikası zamanla işlevini yitirerek yıkılmış ve onun yerine bir alışveriş merkezi inşa edilmiştir. Emek gücünden sermaye birikimine doğru gerçekleşen bu dönüşümün Antakya kentsel mekanını nasıl şekillendiğini ampirik analizlerle ortaya koymak bu çalışmanın temel amacıdır. Çalışmada hem nicel hem de nitel verilerin birlikte değerlendirilmesi anlayışını benimseyen karma yöntem kullanılmıştır. Nitel veriler, Ak-İş iplik fabrikasından emekli olmuş 5 kişiyle gerçekleştirilen derinlemesine görüşmelerden elde edilmiştir. Nicel verilerin elde edilebilmesi için ise Antakya’da ikamet eden 265 katılımcıya anket uygulanmıştır. Çalışmanın nitel bulguları; emek gücü, kentsel bellek ve mekân kullanımı olmak üzere üç temaya dayanmaktadır. Nitel bulgular, bir üretim mekânı olarak fabrikanın yeni mekânların üretilmesinde önemli roller üstlendiğini göstermiştir. Nicel verilerden ve alan araştırmalarından elde edilen bilgiler ise; kentsel mekânın tüketim ve sermaye odaklı olarak önemli değişim ve dönüşümler geçirdiğini ortaya koymuştur.
From the 1950s to the 1980s, urbanization processes based on labor power occurred in Turkey, and this process has been replaced by urbanization processes based on capital accumulation due to the neoliberal practices that have taken place in urban space since the 1980s. One of the most concrete examples of the changes and transformations that took place in urban spaces in this way is the industrial facilities located in city centers being replaced by shopping centers because of the changing economic conditions. The research question that motivates this study is: “How is the urban space shaped in the transition from a producing society with a sense of belonging to the factory to a consuming society as the guests of the shopping mall?”. Ak-İş yarn factory, which was the largest production center of Hatay in the 1950s when it was put into service, lost its function over time and was demolished and a shopping center was built in its place. The aim of this study is to reveal how this transformation from labor power to capital accumulation shaped the urban space of Antakya with empirical analysis. In the study, the mixed method, which assesses both quantitative and qualitative data, was employed. The qualitative data were obtained from in-depth interviews with five retired employees from the Ak-İş Yarn Factory. In order to collect the quantitative data, a questionnaire was administered to 265 participants residing in Antakya. The qualitative findings of the study were based on three themes, namely labor power, urban memory, and space use. Qualitative findings revealed that the factory, as a production space, played an important role in the production of new spaces. Information obtained from quantitative data and field observations, on the other hand, revealed that urban space underwent significant changes and transformations with a focus on consumption and capital.
