“Dirhe” olarak adlandırılan mimari yapıların kuleye benzer şekilleri vardır ve daha önce Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Urartu kültürel sınırları içinde yapılan araştırmalardan bilinir. İlk kez 2017 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izinleriyle gerçekleştirilen “Şırnak İli, Merkez, Güçlükonak, Uludere ve Beytüşşebap İlçeleri Yüzey Araştırması”nda da bu türde yapıların Gabar Dağı’nda varlığı saptanmıştır. Gabar Dağı’ndan kaynağını alan ve güneyde Dicle Nehri'yle birleşen nehir vadilerinin yüksek yamaçlarında çok sayıda dirhe türü yapı bulunmuştur. Bu derin vadileri kontrol edecek biçimde konumlandırılmış dirheler büyük bir denetleme ve savunma sisteminin parçalarıdır. Yüksek yamaçlardaki dirhelerin nerdeyse tamamı birbirini görecek biçimde yerleştirilmiştir. İri taş bloklarından yapılmış dirhelerin kare ya da kareye yakın dikdörtgen planları vardır. Coğrafi olarak, MÖ 1. binyılın ilk yarısında, Yakındoğu’nun iki büyük siyasi gücü olan Yeni Assur ve Urartu devletlerinin arasında kalan dağlık Şırnak yöresinin arkeolojik dokusuna ve lokalizasyonuna yönelik öneriler, tümüyle Yeni Assur Dönemi yazılı kaynakları referans alınarak yapılmıştır. Gabar Dağı eteklerinde saptanan yerleşimlerle birlikte bu önerilerin daha sağlıklı bir zeminde ilerleyebilmesi mümkün olacaktır.
The architectural structures named “Dirhe” are tower-like structures and are known from theprevious researches conducted within the Urartian cultural borders in Eastern Anatolia. Such structures were also encountered on the outskirts of Mount Gabar in “The Regional Survey in CentralŞırnak, Güçlükonak, Uludere and Beytüşşebap Districts” initiated in 2017 with the permissions ofthe Ministry of Culture and Tourism, Directorate General of Cultural Assets and Museums. A largenumber of Dirhe type structures were found on the high slopes of the river valleys born from MountGabar joining with Tigris River in the south. They are located along the high ridges facing valleys.They are also positioned in a way that they can see each other thus creating a complex network ofcontrol and defense. They are made of coarse stone blocks and are square or squarish in shape. Themountainous Şırnak Region is located in between the two great political powers of the Near East:The Neo-Assyrian and Urartu states in the first half of the 1st Millennium BC. The reconstruction ofthe archaeological landscape of Şırnak region has been primarily based on Neo-Assyrian textual references. With the structures found along the skirts of Mount Gabar, we have now the opportunityto ground truth epigraphic sources through new survey data.
