Makalede, Antalya Müzesi koleksiyonuna satın alma/zor alım yöntemleriyle kazandırılan kadın veyaerkek büst/başlarıyla bezeli 8 adet gemmenin teknik, stil ve ikonografik açıdan değerlendirmesi yapılacaktır. Gemmelerin tamamı yüzük mekanizmasından bağımsız ele geçmiş olup 4 tanesi karnelyan,3 tanesi koyu sard, 1 tanesi ise mavi nikolodur. Taş cinslerindeki benzerlik gemmelerin kesitlerinde degörülür, örneğin Kat. No. 1-4’de oval kesimli taş genişleyerek yükselirken, Kat. No. 5-6’da tam tersşekilde bu kez yuvaya oturduğu kısımdan işlenen kısma doğru daralarak yükselir. Kat. No. 7-8’de iseyuvarlak ve oval kesimli taşlar dışbükey profillidir. Gemmelerden 4 tanesinde erkek, 4 tanesinde kadınbüstü betimlenmiştir. Buluntu yeri ve tabakası bilinmeyen gemmelerin tarihlenmesinde taş formu,oyma teknikleri, diğer görsel sanatlarla stilistik karşılaştırma ve portre özellikleri kıstas alınmıştır. MÖ3-1. yüzyıl arasına tarihlenen 5 gemme Hellenistik Dönem içinde değerlendirilmiştir. Saç, yüz vegiysi detaylarının net olarak izlenebildiği gemmelerden 2 tanesinde kadın, 3 tanesinde erkek büstübulunur. Roma İmparatorluk Dönemi örneklerinden 2’si kadın 1’i erkek büstüdür. Flaviuslar Dönemisaç modeliyle özel portre olarak tanımlanan kadın büstü MS 1. yüzyıla tarihlenmiştir. MS 2. yüzyılatarihlenen erkek büstü, anatomik yapının doğallığının izlenebildiği ama detaydan uzaklaşan stiliyleimparatorluk dönemi gemmelerinin özelliklerini taşır. Aşırı şematize edilmiş yüz uzuvları ve saç yapısıyla dikkat çeken son kadın büstü Geç Roma İmparatorluk Dönemi’ne, MS 3.-4. yüzyıla tarihlenir.İkonografi bölümünde, makalede değerlendirilen büstlerin kimleri betimlediği tespit edilmeyeçalışılmıştır. Yunan sanatında yönetici, komutan gibi önemli kişilerin dönem sanatına paralel stilözelliklerinde betimlenen büstleri Roma Dönemi portre sanatının öncülerini oluşturmuştur. KlasikDönemin idealize akımının Hellenistik Dönem’de yerini gerçekçi anlatıma bırakması mitolojik karakterler ile sıradan insan başlarının ayırt edilmesini kolaylaştırmıştır. Bu kriter doğrultusunda AntalyaMüzesi gemmelerindeki büstlerin fizyonomik özellikleri, saç modelleri, giysi tarzları ve taşıdıklarıaksesuarlar analoji yöntemiyle diğer gemmeler ve görsel anlatımlardaki örneklerle karşılaştırılmıştır. Değerlendirme neticesinde 4 kadın büst/başından sadece 1 tanesinin özel portre, diğerlerininise seramik ve takılarda hem ana hem de yardımcı süsleme elemanı olarak kullanılan boyundankesik kadın başları olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Hellenistik Dönem başlarında baskın olan idealizeyüz yapısının Yunan sanatının bilindik kadın betimleme şablonundan farklı saç modeliyle verilmesiilginçtir. Roma İmparatorluk Dönemi kadın büstlerinden Iulia Titi özentili özel portre diğerlerindenfarklı olarak gemme sahibinin yaşadığı dönem modasıyla aktarılmasının en güzel örneğidir. MS 3.-4.yüzyıla tarihlenen şematize kadın başının ise mitolojik bir karakteri simgelemediği ve süsleme unsuruniteliğinde sıradan bir kadın başı olduğu kesindir. Yalnızca Kat. No. 5 ile Kat. No. 7 taşıdıkları belirteçve betimleme şablonları nedeniyle tanrısal figür olarak tanımlanmıştır. Kat. No. 5’te Poseidon/NeptünKat. No. 7’de ise Helios/Sol betimlenmiştir.
This essay will assess the technique, style, and iconography of the eight gems engraved with male and female busts/heads, which were bought or confiscated with difficulty into the Antalya Museum’s collection. All of the gems were obtained free of any ring mechanism; four are carnelians, three are dark sards, and one is a blue nicolo. Similarities in the type of stone are seen in the cuts of the gems; for example, as the oval-cut stones in Cat. No. 1-4 widen as they rise, Cat. No. 5-6 do the opposite, narrowing as they rise away from the embedded section towards the manipulated section. Cat. No. 7-8 are round or oval-cut stones with convex profiles. Female busts are depicted on 4 of the gems, male busts on the other four. Stone form, engraving techniques, stylistic comparisons to other visual arts, and portrait characteristics were used as criteria in the dating of gems of unknown strata or area of discovery. Five of the gems dated to between the 3rd and the 1st centuries BCE were interpreted within the Hellenistic Period. There are 2 female and 3 male busts whose hair, face, and clothes can be seen in detail. The Roman Imperial Period samples consist of two female busts and one male bust. One female bust identified as a personal portrait with a hairstyle belonging to the era of the Flavian Dynasty was dated to the 1st century CE. The male bust dated to the 2nd century CE, with its anatomically correct but undetailed style, carries characteristics of gems of the Roman Imperial Period. The last female bust, which is noteworthy for its overly schematized facial features and hairstyle, was dated to the 3rd-4th centuries during the Late Roman Period. In the iconography section, we attempted to determine who was depicted in the busts assessed in our essay. The busts, which portrayed a style parallel to period art representing important people such as executives and commanders in Greek art, acted as a precursor to Roman Period portrait art. The transition from the idealized trends of the Classic Period to the Hellenistic Period’s realistic narrations has made it easy to distinguish the heads of mythological characters from ordinary people. According to these criteria, the physiognomic characteristics, hairstyles, clothing styles and accessories of the busts found on the gems of the Antalya Museum were compared to other gems and samples of visual expositions using a method of analogy. In the results of these assessments, only one of the four female busts was found to be a personal portrait, the others were found to be female heads cut at the neck used as main or auxiliary decorations on ceramics and jewelry. The fact that the idealized facial structure commonly seen in Hellenistic Period busts/heads differs from the known template used to depict women in Greek art is interesting. Of the Roman Imperial Period busts, the personal portrait emulating Iulia Titi is different from the others in that it represents the best example of contemporary fashion during the period during which its owner lived. The schematized female bust dated to the 3rd-4th centuries CE certainly does not symbolize a mythological character but is an ordinary female head used as an element of decoration. Only Cat. No. 5 and Cat. No. 7 were identified as divine figures due to their specific indicators and imagery. Cat. No. 5 depicts Poseidon/Neptune and Cat. No. 7 depicts Helios/Sol.
