1730’lu yıllarda İsveçli bilim adamı Strahlenberg ile ortaya atılan Altay dilleri teorisi çeşitli
tartışmalarla genişleyerek günümüze kadar gelmiştir. Bu tartışmalar teorinin önemini
göstermesinin yanı sıra Türk dili üzerine çeşitli araştırmaların da gerçekleşmesine vesile
olmuştur. Teori üzerine araştırma yapan Türkologlar gerek tarihî gerekse yaşayan dil ve
lehçelerde r//z denkliğini sağlayan pek çok kelime tespit etmişlerdir. r//z denkliğini sağlayan
pek çok kelime günümüz Türkiye Türkçesi ağızlarında da yaşamaktadır. Taymas, İstanbul
nüshasından hareketle İbni Mühennâ Lügati’nin fihristini hazırlamıştır. r//z denkliğini sağlayan
unsurlar Taymas’ın bu çalışmasında da bulunmaktadır. Taymas bu denklikleri tespit ederek
bazılarını kabul etmiş, bazılarını da müstensih hatası olarak görmüştür. Müstensihlerin çeşitli
gerekçelerle zaman zaman kendi döneminin dil özelliklerini istinsah ettikleri metne yansıttığı
bilinen bir gerçektir. Müstensihin bu tasarrufu, eser için olumsuz bir durum ifade etse de
müstensihin yaşadığı dönemin dil özelliklerini tespit açısından önemlidir. Bu çalışmada İbni
Mühennâ Lügati’ndeki r//z denkliğini sağlayan hususların sadece müstensih hatası değil aynı
zamanda müstensihin yaşadığı dönemin dil özelliklerini gösteren veriler olabileceğine dikkat
çekilmiştir.
The theory of Altaic languages, which was put forward with the Swedish scientist
Strahlenberg in the 1730s, has reached today by expanding with various discussions. These
discussions not only demonstrated the importance of the theory, but also led to various
studies on the Turkish language. Turcologists doing research on the theory have identified
many words that provide r//z equivalence in both historical and living languages and dialects.
r//z provides the equivalent of many words today are living in Turkey Turkish dialects. Based
on the Istanbul copy, Taymas prepared the index of Ibni Mühennâ Lugati. Elements that
provide r//z equivalence are also included in this work of Taymas. Taymas determined these
equivalences and accepted some of them, and saw some of them as a misconduct. It is a
known fact that pertinent reflects the linguistic features of their period to the text they have
derived from time to time for various reasons. Although this savings of the minister means a
negative situation for the work, it is important in terms of determining the language
characteristics of the period in which the pertinent lived. In this study, it has been pointed out
that the issues that provide the r//z equivalence in İbni Mühennâ Lügati are not only the
misconduct error but also the data showing the linguistic characteristics of the period in
which the pertinent lived.
