Akademik Veri Yönetim Sistemi
Erkek Kedilerde Üreme Organları, Spermanın Alınması ve Spermatolojik Muayeneler, Zeynel KARACAGİL, Editör, BİDGE, Ankara, ss.1-12, 2024
Kedilerin M.Ö. 3000-6000 yıllarında Mısır, Mezopotamya, Anadolu ve Eski Harapan uygarlığında evcilleştirildiği arkeolojik çalışmalarda belirtilmiştir (Odabaşıoğlu & Ateş, 2000). Değerli evcil kedi ırklarının ve taksonomik olarak evcil olmayan kedi türlerinin genetik olarak korunması önemlidir. Kedilerin üreme fizyolojisi hakkında daha fazla bilgi edinilmesi, evcil olmayan kedilere potansiyel olarak uygulanabilecek tekniklerin geliştirilmesinde zorunludur. Gametlerin dondurularak saklanması, yardımcı üreme programlarında önemli bir araçtır; suni tohumlama ya da in vitro fertilizasyonun (IVF) ileri bir tarihte yapılması gerektiğinde oositlerin veya spermatozoanın uzun süreli depolanması gerekli kılmaktadır. Kedi ırkları arasındaki coğrafi mesafe, erkek ve dişi gametlerin aynı anda bulunamaması gibi olumsuzluklar, gametlerin dondurularak saklaması çalışmalarını önemli hale gerektirmektedir. Gametlerin dondurulması ile ilgili çalışmalarda, çeşitli prosedürler araştırılmış olmasına rağmen kedilerde spermatozoa veya oositler için optimal kriyoprezervasyon teknikleri henüz gerçekleştirilmemiştir. Evcil kedi spermatozoası ve oositleri diğer türlerle karşılaştırıldığında kendine özgü bir takım fiziksel özelliklere sahiptir. Öte yandan diğer evcil türlerde olduğu gibi erkek kedi spermasını suni vajen kullanarak veya elle masaj yaparak toplanması oldukça zordur. Bu zorluklar dondurulmuş kedi sperma bankasının kuruluşunda pek çok engele neden olmaktadır (Sojka, Jemings & Hamner, 1970; Axnér, Hermansson & Linde-Forsberg, 2004; Siemieniuch & Dubiel, 2007). Suni tohumlama ve yardımcı üreme teknikleri birçok hayvan türünde yaygın olarak uygulanırken, kedilerde henüz araştırılma düzeyindedir. Günümüzde kedilerde suni tohumlamanın etkinliğini artırmaya yönelik çalışmalar halen devam etmektedir. Kedilerde ilk başarılı suni tohumlama 1970 yılında yapılmış olmasına karşın köpeklere kıyasla kullanımı yaygınlaşmamıştır. Kedilerde davranışsal ve fiziksel östrus belirtiler, proöstrus saldırganlığı, sperma toplama teknikleri, sperma hacmi, tohumlama için uygun zamanın belirlenmesi, ovulasyonların uyarılması ve sedasyon prosedürlerinin kontrendikasyonu gibi etmenler suni tohumlama uygulamaları sınırlandırmaktadır (Güngör, 2023).