Akademik Veri Yönetim Sistemi
Turkish Studies-Language and Literature, cilt.20, sa.3, ss.1813-1826, 2025 (TRDizin)
İran yazınında kadın temaları, her kültürde olduğu gibi, önemli bir yere sahiptir. Ancak, baskın ataerkil kültürün etkisiyle, edebiyatta kadın temsilleri geleneksel olarak çoğunlukla yüzeysel kalmış ve kadınların karmaşık toplumsal gerçekliğini yansıtmaktan uzak durmuştur. Ali Muhammed Afganî’nin 1961 tarihli öncü romanı Şovher-i Âhu Hanum, bu bağlamda bir dönüm noktası teşkil ederek, İranlı kadınların toplumsal konumlarındaki değişimi, aile içi dinamikleri ve tarihsel süreçteki çetin mücadelelerini ele almıştır. Bu makale, romanı toplumsal gerçekçilik ve ataerkil kültürün eleştirisi bağlamında derinlemesine incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışma, romanda sunulan karakterler ve olay örgüsü üzerinden hangi toplumsal sorunların ve ahlaki çifte standartların yansıtıldığını tespit etmeyi hedeflemektedir. Bu çalışmada, niteliksel araştırma desenlerinden olan metin analizi yöntemi kullanılmıştır. Roman, sosyo-kültürel bir belge olarak ele alınmış ve metindeki kadın karakterlerin (Âhu Hanum ve Mâsuk) temsil biçimleri, toplumsal kurallarla olan çatışmaları ve bireysel özgürlük arayışları odağa alınmıştır. Analiz, eserdeki toplumsal gerçekçilik unsurlarını, dönemin sosyal sorunlarına ve ahlaki çifte standartlara yapılan göndermeleri saptamak için tematik incelemelerle desteklenmiştir. Ataerkil sistemin kadınların hayatındaki etkileri, aile içi ilişkiler ve geleneksel roller üzerinden çözümlenmiştir. Analiz sonucunda, Şovher-i Âhu Hanum romanının gelenek ve modernite arasında sıkışan İranlı kadınların bireysel ve toplumsal mücadelelerini çarpıcı bir biçimde yansıttığı tespit edilmiştir Bulgular, ataerkil yapının kadınlar üzerindeki baskısını ve bu baskının yol açtığı ahlaki çifte standartları net bir şekilde ortaya koymaktadır. Roman, özellikle cinsiyetçi rol dağılımının eleştirisi ve kadının kendi hayatı üzerindeki karar verme yetkisinin önemini vurgulamaktadır. Bu analiz, kadınların edebiyattaki yerini anlamamıza ve edebiyatın bu tür toplumsal deneyimlerin dile getirilmesindeki kritik rolünü vurgulamamıza önemli katkılar sunmaktadır. Roman, kadınların seslerini duyurma çabalarını yansıtarak tarihten geleceğe ışık tutan güçlü bir edebi eserdir . Anahtar Kelimeler: Şovher-i Âhu Hanum, Fars Edebiyatı, İran romanı, toplumsal gerçekçilik, ataerkil kültür, kadın özne.