Kelâmî Îcâz Anlayışı ve Kur’ân’ın Çeviri Sınırları

Bildiri Başlığı

Kelâmî Îcâz Anlayışı ve Kur’ân’ın Çeviri Sınırları

Kur’ân-ı Kerîm’in îcâzı, onun lafzî ve mânevî düzlemde eşsiz bir yapıya sahip olduğunu ifade eden temel bir doktrindir. Bu ilke, özellikle kelâm ilmi içinde, Kur’ân’ın ilahîliğini aklî ve dilsel delillerle temellendirme çabasının odağında yer alır. Bâkıllânî, Fahreddin Râzî ve Cürcânî gibi klasik kelâmcılar, îcâzı yalnızca edebî bir üstünlük göstergesi olarak değil, aynı zamanda Allah’ın kelâmının beşerî sözden mutlak biçimde ayrıldığını gösteren ontolojik bir sınır olarak nitelemişlerdir. Bu açıdan Kur’ân’ın başka bir dile çevrilebilmesi meselesi, sadece bir dilbilimsel sorun olmaktan çıkarak, kelâmî ve teolojik bir problematiğe dönüşmüştür. Bilhassa îcâzın, manayı ve lafzı bir bütün olarak kapsayan yapısı, çeviri faaliyetinde bu özelliğin tam anlamıyla aktarılamayacağını göstermektedir.  Ancak Kur’ân’ın evrensel mesaj taşıdığı ve farklı toplumlara hitap ettiği göz önünde bulundurulduğunda, meâl faaliyeti bir tercih değil, aynı zamanda zorunluluk hâline gelmektedir. Ne var ki Kur’ân’ın dilsel yapısında yer alan nazm, belagat sanatları ve üslup gibi îcâzı oluşturan birçok unsur, başka bir dile eksiksiz çevrilememektedir. Dolayısıyla bu unsurların kaybı, çevirinin îcâzı taşıyamayacağı; ancak anlam boyutunu aktarabileceği sonucunu doğurur. Dolayısıyla bu tebliğde, îcâz ile meâl arasında dengeli ve tutarlı bir yaklaşım ortaya koymak hedeflenmektedir. Yöntem olarak, klasik kelâm literatürüne dayalı içerik çözümlemesi yapılacaktır. Yanı sıra bazı modern Kur’ân mealleri üzerinden karşılaştırmalı analizler gerçekleştirilerek îcâzın çeviride ne ölçüde korunabildiği örneklerle incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, îcâz, kelâm, çeviri, lafız-mana ayrımı, nazm.