Kale Eteği Nekropolü, Şanlıurfa İli, Eyyubiye İlçesi, Yakubiye Mahallesi Haleplibahçe Mevkiinde yer
almaktadır. 11.680 metrekarelik bir alana sahip olan bu nekropol, yan yana yerleştirilmiş kaya mezar odalarına
sahiptir. Bu bölgede yapılan kazıların ilk sezonu 2014 yılında, ikinci sezonu ise Ağustos 2015'te
gerçekleştirilmiştir. Kale Eteği yamacının doğu ve batısında inşa edilmiş, M.S. II-VI. yüzyılları arası döneme
(Geç Roma-Erken Bizans) tarihlendirilen toplam 76 adet kaya mezar odası iki sezonda ortaya çıkarılmıştır. Buçalışmanın amacı, 2018 yılında Şanlıurfa Müze Müdürlüğü tarafından kazı ve temizlik çalışmalarının
gerçekleştirildiği Kale Eteği Nekropolü M33 freskli mezar odasının batı kısmından ele geçirilen 3 bireyin
kafatasındaki trepanasyon bulgusunu incelemektir. Trepanasyon veya baş delgi ameliyatı, tarihte bilinen en
eski cerrahi uygulamalardan birisidir. Trepanasyon, canlı bireylerde beyne, beyin zarlarına ve kan damarlarına
zarar vermeden kafatasından parçaların çıkarılması işlemidir. Trepanasyon sadece yaşayan bireylere değil,
ölmüş birinin kafatasında farklı amaçlar doğrultusunda uygulanan bir operasyondur. Tedavi ve ritüel amaçlı
yapılan bu operasyon, Anadolu’da hem yaşayan hem de ölü insan kafataslarına Neolitik dönemden Osmanlı
İmparatorluğu dönemine kadar uygulanmıştır. Geç Paleolitik dönemden itibaren dünyanın hemen hemen her
yerinde trepanasyon uygulaması görülmektedir. Çeşitli aletler kullanılarak gerçekleştirilen trepanasyon
işleminde kesme, kazıma, delme ve kanal açma gibi belirli teknikler kullanılmıştır. Çalışma materyalini
oluşturan trepanasyonlu örnekler makroskobik olarak incelenmiş ve radyolojik açıdan değerlendirilmiştir. 1
genç erişkin ve 2 orta erişkin iki bireye ait kafatasının farklı kısımlarında delme tekniği uygulanmıştır.
Radyolojik incelemeler sonucunda, her 3 bireyin kafatasındaki trepanasyon deliği çevresinde iyileşme izine
rastlanmamıştır. İyileşme izinin olmaması, bu operasyonun bireyler öldükten sonra yapıldığını veya bireylerin
ameliyattan hemen sonra öldüğünü göstermektedir. Kale Eteği Nekropolü’nden elde edilen ve ‘delme’
tekniğiyle yapılmış trepanasyon bulgusu, Anadolu’da bulunan trepanasyon literatürüne katkı sunmaktadır.
Kale etegi Necropolis is located in Şanlıurfa province, Eyyubiye district, Haleplibahçe locality. This
necropolis has a surface area of 11,680 square meters with rock-cut burial chambers set side by side. The first
season of excavation took place in 2014 and the second season in August 2015. A total of 76 rock-cut burial
chambers dated between the 2nd and 6th centuries A.D. (Late Roman-Early Byzantine) were unearthed during
the two seasons. The aim of this study was to determine the trephination findings in the skulls of 3 individuals,
which were recovered from the western part of the M33 fresco-painted burial chamber of Kale Eteği
Necropolis, were carried out by the Şanlıurfa Museum in 2018. Trephination is one of the oldest known surgical
procedures in history. Trephination is the process of removing parts of the skull from living individuals without
damaging the brain, meninges and blood vessels. This operation, which was performed for therapeutic and
ritual purposes, was applied to both living and dead human skulls in Anatolia from the Neolithic period to the
Ottoman Empire period. It has been applied in the world since the late Paleolithic. In the trephination process,
using various tools, certain techniques such as cutting, scraping, drilling and grooving have been used.
Trepanned skulls were examined macroscopically and evaluated radiologically. Drilling technique was applied
in different parts of the skull of two young adult and middle-adult individuals. Radiological analysis indicated
that no significant evidence of healing was observed around the trephination hole in the skull of these
individuals. The absence of a healing scar demonstrates that trepanation was performed after the dead of the
individual or the person had died immediately after the surgery. This trephination operation made with the
'drilling' technique, contributes to the trephination literature in Anatolia.
