Akademik Veri Yönetim Sistemi
Kaya K., Sauvion N., Çağlayan K. (Yürütücü), Gazel M., Ulubaş Serçe Ç.(Yürütücü)
TÜBİTAK - AB COST Projesi , 2010 - 2012
Bu çalışmada Apple proliferation grubuna (16Sr X) giren ve sert çekirdekli meyvelerde Avrupa sert çekirdekli sarılık (ASÇS), armutlarda Armut yıkım (AY) hastalıklarına neden olan Ca. P. prunorum ve Ca. P. pyri patojenlerinin ülkemiz koşullarında etkin taşınma yolları ile dayanıklı anaç-çeşit kombinasyonlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Enfekteli aşı gözü kullanılarak yapılan aşılama çalışmalarında nested-PCR analizlerine göre Ca. P. pyri fitoplazmasının taşınma oranı % 8.00 olarak saptanmıştır. Bu fitoplazma aşılamadan yaklaşık bir yıl sonra moleküler yöntemlerle saptanabilmiştir. Enfekteli gözlerle yapılan aşılamalarda üretim materyali olarak patojenin yoğun olarak lokalize olduğu gözlerin kullanılması durumunda aşılanan fidanlar gelişme gösteremeyip zaman içinde ölmüştür. Sert çekirdekli meyvelerde zarar yapan fitoplazmanın Ca. P. prunorum olmasına karşın bu çalışmada aşı ile taşınma çalışmalarında tespit edilen fitoplazma Ca. P. mali olarak karakterize edilmiştir. Bu durum ülkemiz için ilk kayıttır. Bu patojenin aşı ile taşınma oranı Temmuz 2009 döneminde yapılan aşılamalarda % 6.80, Mart 2010 döneminde yapılan aşılamalarda ise % 12.76 olarak bulunmuştur. Enfekteli bitkilerde 24 ay boyunca yapılan gözlemlerde tipik fitoplazma simptomu gözlenmemiştir. Anaç olarak OHF 333, Pyrus communis’ e göre Armut Yıkım fitoplazması açısından daha hassas bulunmuştur. Ticari çeşitlerden ise en hassas çeşit Deveci, en tolerant kombinasyon ise Ankara X P. communis olarak saptanmıştır. Sert çekirdekli meyveler için ise Ca. P. mali fitoplazmasına karşı Myrobalan 29 C anacı zerdali’ye göre daha tolerant görünmekle birlikte bütün kombinasyonlarda fitoplazma saptanmıştır. Ülkemizde Armut yıkım fitoplazmasının taşınmasında vektör olarak Cacopsylla pyri’nin önemli olduğu ve fitoplazmayı kısa sürede bünyesine alarak (2 gün) sağlıklı bitkilere aktarabildiği (2 hafta) gösterilmiştir. Ayrıca Cezayir menekşesi bitkisinin de Ca. Phytoplasma pyri’nin taşınmasında rol oynayabileceği kanıtlanmıştır. Cacopsylla pruni bireylerinin ise sert çekirdekli meyvelerde Elma çoklu sürgün fitoplazması Ca. P. mali’ nin taşınmasından sorumlu ve hastalık epidemiyolojisinde ara konukçu olarak yabani erik türü olan Prunus spinosa’ nın önemli olabileceği gösterilmiştir. Bu bulgular ışığında fidan üretimlerinde sağlıklı aşı gözü kullanımı, damızlık ağaçların ve üretilen fidanların düzenli olarak moleküler yöntemlerle testlenmesinin ne kadar önemli olduğu bir kez daha vurgulanmıştır.