Akademik Veri Yönetim Sistemi
Özdemir A. E. (Yürütücü), Yetişir H., Çandır E., Aras V., Arslan Ö.
TÜBİTAK Projesi, 2009 - 2011
Toprak kökenli hastalıklar (Fusarium
oxysporum ve Verticillium dahliae
türleri tarafından neden olunan), sürekli ve yoğun üretim nedeniyle örtü altı
ve açıkta karpuz yetiştiriciliğini sınırlayıcı faktörlerdir. Toprak kökenli
hastalıklara karşı dayanıklı Lagenaria ve
Cucurbita türleri gibi anaçlar üzerinde yetiştiricilik; hastalıkların
kontrolü, diğer dezenfektan yöntemlerine alternatif olma, münavebe ihtiyacının
azaltılması ve verimi artırma gibi avantajlar sağlamaktadır.
Aşılamanın karpuzlarda meyve eti sertliği ve rengi, şeker ve likopen
içeriği gibi meyvenin kalite özeliklerine de olumlu etkileri bilinmektedir. Aşılı veya aşısız karpuzların derim
sonrası fizyolojileri konusunda oldukça az sayıda çalışma mevcuttur. Karpuzlarda depo ve raf ömrünü sınırlayan faktörler düşük sıcaklıklarda
(<7 °C) meydana gelen üşüme zararı, çürüme ve meyve eti renginin soluklaşması ve yüksek sıcaklıklarda ise çürümeler ve şeker kaybıdır. İç pazarlara gönderilecek karpuzlar
için soğukta muhafaza yaygın değildir. Olgunlaşma dönemi sıcak yaz aylarına
rastlayan karpuz meyvesi pazarlama süresince yüksek sıcaklıklara maruz
kalmaktadır. Soğukta muhafaza ve taşıma özellikle dış satım söz konusu
olduğunda raf ömrünün uzatılması için önem taşımaktadır.
Bu çalışmada; Ferro, RS841, Agentario ve
Macis anaçları üzerinde aşılı yetiştirilen Crisby ve Crimson Tide karpuz
çeşitlerinin depo ve raf ömrü ile derim sonrası kalitesini belirlemek
amaçlanmıştır. Aşılanmamış Crisby ve Crimson Tide çeşitleri kontrol olarak
kullanılmıştır. Meyveler 0 ve 7 °C sıcaklıkta %85-90 oransal nemde 21 gün depolanmıştır. O °C’de yapılan depolama
ile anaç x kalem kombinasyonlarının üşüme zararına duyarlılığı belirlenmiştir.
7 °C
ise karpuz için tavsiye edilen optimum depolama sıcaklığı olup, anaç x kalem
kombinasyonlarının uzak mesafelere taşıma ve dışsatımı söz konusu olduğunda
depolanma performansı belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca, raf ömrünü belirlemek
için, her örnek alma döneminde (0, 7, 14 ve 21 gün) depodan çıkarılan meyveler,
21 °C
sıcaklık ve %70±5 oransal nem koşullarında 7 gün bekletilmiştir. Ülkemizde
yaygın olarak kullanılan sergen koşulları da dikkate alınarak derimden sonra
meyveler 27 °C’de
%50±5 oransal nem koşullarında 7 gün bekletilmiştir.
Derimde,
depolama ve raf ömrü sırasında (0, 7, 14 ve 21 gün) alınan meyve örneklerinde,
meyve ağırlığı, meyve yüksekliği, meyve çapı, meyve kabuk kalınlığı, ağırlık
kayıpları oranı, suda çözünebilir toplam kuru madde içeriği, meyve suyu pH’sı,
meyve eti sertliği, meyve et rengi, çürük meyve oranı, üşüme zararı, şeker ve
karotenoid içeriği gibi fiziksel ve kimyasal parametrelerde meydana gelen
değişimler incelenmiştir. Meyvelerin tat ve görünüşü de duyusal analizler ile
değerlendirilmiştir.
Elde edilen bulgulara göre, sakkaroz içeriği anaçlara göre değişmekle birlikte Crisby
çeşidinde %2,2 - 5,5 ve Crimson
Tide çeşidinde %3,1 - 5,9
arasında olmuştur. Fruktoz içeriği Crisby
çeşidinde %3,6 - 4,2 ve Crimson
Tide çeşidinde %2,8 - 3,7
arasında olmuştur. Glikoz içeriği Crisby
çeşidinde %2,0 - 2,5 ve Crimson
Tide çeşidinde %1,9 - 2,4
arasında olmuştur. Toplam şeker içeriği Crisby çeşidinde %7,9 - 11,6 ve Crimson
Tide çeşidinde %8,7 -
11,5 arasında olmuştur. β-karoten içeriği Crisby çeşidinde 0,1 - 0,2 µg/g ve Crimson Tide çeşidinde 0,1 - 0,2 µg/g arasında olmuştur. Toplam
likopen içeriği Crisby
çeşidinde 26,1 - 44,4 µg/g ve Crimson Tide çeşidinde 23,4 - 50,8 µg/g arasında olmuştur. Toplam Karotenoid içeriği Crisby çeşidinde 26,3 - 44,6 µg/g ve Crimson Tide çeşidinde 23,5 - 51,0 µg/g arasında olmuştur.
Her iki
yılda ve her iki çeşitte 0, 7 ve 27 ºC’lerde depolama ve raf ömrü
sırasında ağırlık kayıpları, meyve et rengi L* ve b* değerleri artarken, MES, toplam
Likopen ve toplam Karotenoid içerikleri, meyve et rengi a* değeri azalmıştır.
Duyusal kalite (1 – 9) azalmakla birlikte en düşük Crisby çeşidinde raf ömrünün
3. haftasında (5,1) ve Crimson Tide çeşidinde raf ömrünün 3. haftasında (5,0) kabul
edilebilir sınıra (>5,0) yakın olmuştur. Her iki yılda ve her iki
çeşitte 7 ve 27 ºC’lerde depolama sırasında üşüme zararı görülmemiştir. Her iki
yılda ve her iki çeşitte 0, 7 ve 27 ºC’lerde depolama sırasında mantarsal
bozulma görülmemiş ancak raf ömrü sırasında görülmüştür. TEA içeriği her iki
çeşitte depolama ve raf ömrü sırasında istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur.
pH değeri ise önemsiz bulunmuş veya azalmıştır.
Her iki
yılda ve her iki çeşitte de Ferro ve
RS841 anaçları üzerine aşılı
karpuzlarda kalite diğerlerinden daha başarılı olmuştur. Karpuzların 7 °C sıcaklık ve %85-90 oransal nemde 21 gün depolanması başarılı olmuştur.
Anahtar Kelimeler: Karpuz, Crispy, Crimson Tide, Lagenaria ve Cucurbita anaçları, raf ömrü