Akademik Veri Yönetim Sistemi
İrvem A. (Yürütücü), Özbuldu M.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2020 - 2023
Bu çalışmada küresel iklim modelleri (KİM) kullanılarak iklim değişikliğinin Hatay ilinde farklı senaryolara göre sıcaklık ve yağışa olası etkileri tahmin edilmiş ve bu tahminler kullanılarak Hatay ilinin Kırıkhan ilçesinde iklim değişikliğinin bitkisel üretime olası etkileri değerlendirilmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde Hatay ilinde bulunan gözlem istasyonlarına ait veri setleri çok katmanlı yapay sinir ağı modeli oluşturularak uzun yıllık veri setleri haline getirilmiştir. Bu veri setleri kullanılarak yedi farklı KİM arasından çalışma alanına en uygun olanı çok kriterli karar verme yöntemi ile değerlendirilmiş ve EC-EARTH3 modelinin daha iyi sonuç verdiği belirlenmiştir. Bu modelden elde edilen verilerin tahmin doğruluklarının iyileştirilmesi için üç farklı istatistiksel ölçek küçültme yöntemi değerlendirilmiş ve rastgele orman yöntemi daha başarılı olarak belirlenmiştir. Ölçek küçültülmüş KİM'den elde edilen tahminler Hatay ili için iklim değişikliğinin olası etkileri yakın (2020-2060) ve uzak gelecek (2060-2100) dönemler için değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucunda SSP2-4.5 (iyimser) senaryosunda sırasıyla 2.1°C ve 2.9°C, SSP5-8.5 (kötümser) senaryosunda ise sırasıyla 2.4°C ve 5.2°C sıcaklık artışı tahmin edilmiştir. Ayrıca gelecekte her iki senaryo içinde Hatay'ın yıllık yağış miktarında azalma görüleceği tahmin edilmiştir. Özellikle Hatay ilinin batı ve güney bölgelerinde yıllık yağışta iyimser senaryoya göre %10, kötümser senaryoya göre ise yaklaşık %20 oranında azalma öngörülmüştür. Çalışmanın ikinci bölümünde iklim değişikliğinin Kırıkhan'da yetiştirilen pamuk ve 1. ürün mısır verimine olası etkilerini tahmin etmek için dört farklı arazide çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Arazilerden elde edilen 2021-2022 yılı gözlemleri ve analiz sonuçları kullanılarak AquaCrop bitki verim tahmin modeli kalibre edilerek doğrulanmış ve verim tahmin performansı değerlendirilmiştir. Model pamuk bitkisi kütlü verimini %4.99 ve biyokütle verimini ise %5.42'lik sapma, 1. ürün mısır bitkisi dane verimini %3.04 ve biyokütle verimini ise %2.96'lık sapma ile tahmin etmiştir. Doğrulanan AquaCrop modeli ile gerçekleştirilen tahminlere göre, ortalama kütlü pamuk veriminde yakın gelecekte SSP2-4.5 ve SSP5-8.5 senaryoları için sırasıyla %4 ve %8, uzak gelecekte ise %9 ve %19 oranında verim kaybı öngörülmüştür. 1. ürün mısır dane veriminde yakın gelecekte SSP2-4.5 ve SSP5-8.5 senaryoları için sırasıyla %10 ve %16, uzak gelecekte ise %14 ve %30 azalma olabileceği tahmin edilmiştir. Sonuç olarak; stratejik ve önemli tarım ürünleri olan 1. ürün mısır ve pamuk bitkilerinde yaklaşık 1.55 ve 0.54 ton da-1 olan ortalama mevcut üretimin kötümser senaryoya göre bu yüzyılın sonunda yaklaşık olarak 0.36 ve 0.09 ton da-1 azalabileceği belirlenmiştir. Bu değerler Kırıkhan ilçesindeki mısır ve pamuk ekili alana göre değerlendirildiğinde ise sırasıyla yaklaşık 21960 ton ve 12870 ton yıllık ürün kaybı olabileceği hesaplanmıştır. Hesaplanan bu ürün kayıpları dikkate alınarak; iklim değişikliğine karşı gerekli önlemlerin alınması ve ilgili eylem planlarının hazırlanması önerilmektedir.