Afet Gönüllülerine Yönelik Kapasite Geliştirme Eğitimi: Kriz Anında Etkin Müdahale ve Dayanıklılık Artırma

---

Etkinlik Kategorisi: Bilim / Sanat Kampı veya Yaz Okulu Organizasyonu

Etkinlik Türü: Bilim Kampı

Etkinlik Organizasyonu Yılı: 2025

Katılımcı Sayısı: 16

Özet:

Gönüllülük, bir bireyin maddi karşılık beklemeden ya da başka bir çıkar beklentisi içinde olmadan, ailesi ya da yakın çevresi dışındaki insanların yaşam kalitesini artırmak ya da genel olarak toplumun yararına olduğu düşünülen bir hedefe ulaşmak için, yalnızca içinden gelerek ve doğru olduğuna inanarak, bir toplumsal girişime ya da bir Sivil Toplum Kuruluşu (STK) bünyesindeki etkinliklere destek olmasıdır. Afet Yönetiminde Gönüllülük dünyada bazı sorunların çözümlenmesinde, sadece ülkelerin ve uluslararası hizmetlerin çalışmalarının yetersiz kaldığı belirlenmiş ve bu konularda halk, tamamen gönüllülük esasıyla bir araya gelerek örgütler oluşturmuştur. Kurulan bu örgütler çeşitli faaliyetleri kapsamakla beraber, devletlere önemli kaynak gücü de sağlamıştır. Gönüllülük esasıyla hareket eden bu kuruluşlar, içinde bulundukları toplumun özelliklerini tanır, ihtiyaçlarını tahmin eder ve müdahale konusundaki yardımsever ve hızlı tutumları sayesinde sorunlarla baş edilebilirliği sağlar. Dolayısıyla ortak hedefler doğrultusunda bir araya gelerek eşgüdüm halinde faaliyet göstermek üzere oluşturulmuş gönüllü yapılanmaların önemi gün geçtikçe artmaktadır. Yalnız kamusal müdahaleler ile üstesinden gelinemeyecek şekilde çok sayıda riskleri içeren özellikle afetlerde, gönüllü kaynakların verdiği hizmetler büyük önem arz etmektedir. Afetler yalnız kamu kuruluşlarının hazırlığı ve yönetimiyle üstesinden gelemeyeceği kadar zor ve karmaşık bir süreci içerir. Gönüllü kaynakların müdahaleleri sayesinde afet süreci başarıyla yürütülmektedir.

 

Afet gönüllüsü, afet öncesi, sırası ve sonrasında, ihtiyaç duyulan konularda maddi, manevi hiçbir beklentisi olmaksızın kamu kurum ve kuruluşları, Türk Kızılay’ı veya diğer yardım kuruluşlarına destek sağlamak amacıyla eğitim almış kişilerdir (AFAD, 2014). Afet gönüllülerinin, sadece afet sonrası değil öncesi olan risk azaltma aşaması için de çok önemli rolleri bulunmaktadır. Gönüllü örgütler, toplumu afetler konusunda uyarır ve risk azaltımına yönelik toplum bilinçlendirme çalışmaları yürütür. Endonezya’da, The Women’s Tree Plantingand Caring Movement 2009 for Water Conservation (2009 Kadınların Su Korunumu için Ağaç Dikme ve Bakım Hareketi) bu konuda aktif çalışmalar yürüten örgütlere örnek verilebilir. Gönüllü bireyler, ülkelerinde, iklim değişikliğine önleyici etkisi olan ağaçlandırma konusunu uyarmakta ve bu faaliyetlerinin önemine dikkat çekmektedir (Birleşmiş Milletler Gönüllüleri, 2011).

 

2005-2015 yıllarını kapsayan Hyogo Çerçeve Eylem Planında, “gönüllülük ruhunun” önemi vurgulanmıştır. Planda afet risk azaltma hususunda yerel halk, ülkeler ve uluslararası iş birliği içerisinde eşgüdüm halinde afetlerin yönetilmesi gerektiği belirtilmiştir. Hyogo’da yer alan stratejik hedefler; sivil toplum kuruluşları (STK) çalışma prensipleri, kapasiteleri ve kabiliyetlerinin afet direncini arttırmaya yönelik faaliyetler yapmak, güçlendirmek ve geliştirmektir. Bu hedefle birlikte gönüllü hizmetlerin önemi uluslararası dokümanlarda da vurgulanmıştır. Deneysel araştırmalarda, sivil toplumun dâhil edildiği ve güçlü ağlara sahip, gönüllülük temelli toplumların afet sonrasında normal yaşantıya dönme kapasitelerinin, bireyselciliği ön planda olan, izole topluluklar ile karşılaştırıldığında daha yüksek ve kolay olduğu görülmektedir (Birleşmiş Milletler Gönüllüleri, 2011).

 

Gönüllülük pek çok alan, süreç ve koşulda gerçekleşebilen faaliyetler zincirini kapsamaktadır. AFAD Gönüllülük Sistemi Eğitim Programı çerçevesinde temel amacını “Afet ve acil durumlar için AFAD’a destek olacak; yaşatmak için yaşamak prensibi ile yoğrulmuş bilgi, beceri ve istekliliğe sahip gönüllüler kazanmak ve yetiştirmektir” şeklinde açıklamaktadır (AFAD, 2023).

Afet ve acil durumlarda gönüllülerin motivasyonunu etkileyen temel faktörler, stratejik bir yaklaşım, güçlü liderlik, etkili eğitim ve iletişim, hedeflere ulaşmada huzurlu bir ortam sağlanması ve geri bildirim mekanizmalarının doğru işleyişi gibi unsurları içermektedir. Gönüllülüğe stratejik bir perspektiften yaklaşmak, uzun vadeli misyonlar oluşturmak ve insan ilişkilerine değer veren bir liderlik, gönüllülerin katkılarını artırır. Eğitim, iletişim araçlarının etkin kullanımı ve yerel yöneticilerin halkı bilgilendirme çabaları da motivasyonu pekiştirir. Ayrıca, gönüllülerin afet bölgelerinde yerel liderlerle etkileşimde bulunması, doğru yönlendirme ve geri bildirim alması, onlara büyük bir moral kaynağı olmaktadır.  Bu bağlamda afet gönüllüsü olmak, sadece yardıma ihtiyaç duyanlara destek olmak değil, toplumu ve afet bölgesindeki tüm paydaşlarla etkili bir şekilde iletişim kurarak Doğal afet süreçlerinde gönüllülerin motivasyonunu etkileyen temel faktörler, stratejik bir yaklaşım, güçlü liderlik, etkili eğitim ve iletişim, hedeflere ulaşmada huzurlu bir ortam sağlanması ve geri bildirim mekanizmalarının doğru işleyişi gibi unsurları içerir. Gönüllülüğe stratejik bir perspektiften yaklaşmak, uzun vadeli misyonlar oluşturmak ve insan ilişkilerine değer veren bir liderlik, gönüllülerin katkılarını artırır. Eğitim, iletişim araçlarının etkin kullanımı ve yerel yöneticilerin halkı bilgilendirme çabaları da motivasyonu pekiştirir. Ayrıca, gönüllülerin afet bölgelerinde yerel liderlerle etkileşimde bulunması, doğru yönlendirme ve geri bildirim alması, onlara büyük bir moral kaynağı olur. Bu bağlamda afet gönüllüsü olmak, sadece yardıma ihtiyaç duyanlara destek olmak değil, toplumu ve afet bölgesindeki tüm paydaşlarla etkili bir şekilde iletişim kurarak toplumun yeniden ayağa kalkmasına katkıda bulunmak adına kritik bir rol oynamaktadır.

Projenin amaçları:

·         Afet bilinci ve yapılması gerekenler konusunda gençlerin kapasitelerinin güçlendirilmesi ve temsillerinin artırılması,

·         Depremden doğrudan etkilenen gençlerin sorunlarını karar vericilere aktarmaları için köprü görevi yapmak,

·         Destek AFAD Gönüllüsü olan gençlerin Uzman AFAD Gönüllüsü olma yolunda Genç Afet Gönüllü Lideri yetiştirmeyi amaçlamak,

·         81 ilde yaşanan afetler konusunda farkındalık yaratılması hedefleniyor

Toplumsal afetlerle mücadele ile ilgili sorunlar üzerine akranlarıyla bir arada yetkin eğitmenlerle tartışarak farklı bakış açılarını gözlemlemeleri sağlanacaktır. Bu sayede gençlerin katılımcı bir şekilde fikirlerini beyan etme özgürlükleri için bir ortam yaratılmış olacaktır. Gençlerin hem bilinçlenmeleri hem de bilinçlendirecek olmaları kendilerini gerçekleştirmeleri için oldukça önemli bir etki meydana getirecektir.

Yukarıda kısaca amacı ve kapsamı sunulan afet gönüllüğü dikkate alınarak,  6 Şubat 2023 depremlerinden etkilenen illerdeki Destek AFAD gönüllüsü gençlerin farkındalıklarını artırmak ve sürece tam anlamıyla dâhil olmalarını sağlamak amacıyla bu etkinlik tasarlanmıştır. Bu eğitim ile Afet Gönüllülerinin etkileşimli modüller aracılığıyla, genç lider olarak yetiştirilmesinin yanında, afet gönüllülerini koordine edecek birleşik, kapsayıcı bir öğrenme ortamına entegre etmek için üzere stratejiler içermektedir. Bu eğitim üniversite öğrencisi 18-30 yaş aralığında genç afet gönüllülerine sürecin temel kavram ve parametlerini alanında uzman kamu ve STK çalışanı, afet alanlarında çalışan, afetlerde deneyimli ve görev yapmış olan uzmanların eğitim çalışmalarını kapsamıştır.

 

2-6 Şubat 2025 tarihleri arasında 6 Şubat 2023 depremlerinde gönüllü faaliyetlere katılan 9 farklı üniversiteden toplam 16 katılımcı öğrenci ile bu faaliyet gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların tamamı lisans öğrencisidir.

Eğitimde Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğünün yanında afet alanında Sivil Toplum Kuruluşu: Türk Kızılayı, Eğitim Araştırma Yardımlaşma ve Arama Kurtarma Derneği (ANDA) ve Toplum ve Afet Ekipleri Haberleşme Arama Kurtarma Derneği (TAFHAD) çalışanı görevli olmak üzere toplam 5 farklı kurumdan 11 eğitmen yer almıştır. Eğitmenlerin unvana göre dağılımı şu şekildedir:

1 Doç. Dr.

1 Dr. Öğrt. Üyesi

3 Öğretim Görevlisi

3 AFAD çalışanı

1 Türk Kızılayı

1 ANDA Eğitim Araştırma Yardımlaşma ve Arama Kurtarma Derneği

1 TAFHAD Toplum ve Afet Ekipleri Haberleşme Arama Kurtarma Derneği